Kurdî li cîhanê di rêza 31an de ye Kurdî di lîsteya ”Zimanên herî bi bandor ên cîhanê” de di rêza 31an de cî girt 12.05.2008 – Yek ji kovarên navdar ên li ser ziman ku li Fransayê weşana xwe dike Le Français Dans Le Monde, lîsteya ”Zimanên herî bi bandor û dewlemend ên cîhanê” weşand.
Li gor lêkolîna kovarê ku di hejmara wê ya 335an de hat weşandin, kurdî li gel hemû qedexekirinan jî, di nav bi hezaran zimanan de di rêza 31an de cî digire.
Krîterên kovarê yên ”zimanê bi bandor û dewlemend” jî, dema mirov zext û zorên li ser zimanê kurdî li ber çav bigire, gelek krîterên giran in. Krîterên bingehîn ên kovarê ev in: Hejmara mirovên ku wî zimanî bikar tînin, Rêzdariya wî ya li înternetê, Hejmara welatên ku lê zimanê fermî ye, Hejmara wergerên ku hatine kirin, Fîlm, muzîk û pirtûkên ku bi vî zimanî hatine çêkirin û weşandin û Pirtûkên rêzimanî û xebatên li ser ziman.
Zimanê ku 730 sal e fermî ye, tenê dikaribû kurdî 6 pêpilûk li dû xwe bihêle
Di encama xebata kovarê de ku li gor 5 krîteran kiriye hat diyarkirin ku îngilizî zimanê herî bi bandor ê cîhanê ye. Li gel mîrata çandî ya zimanên rojavayî û komkirinên wan ên wêje û hunerî yên nivîskî yên dîrokî jî, kurdî di lîsteyê de ciyekî rêzdar girt. Kurdî di nav bi hezaran zimanan de gelek zimanî li dû xwe hişt û di nav zimanên rojavayî de jî hin zimanan her wiha li dû xwe hişt.
Tirkî jî di vê lîsteyê de cî girt. Piştî damezirandina Komara Tirkiyeyê, li gel ku Saziya Ziman û Dîrokê ya Tirk hat damezirandin, perwerde bi berfirehî hat kirin, tîpên latînî hatin bikaranîn û tirkî hat ferzkirin û lîteratura nivîskî desteka dewletê wergirt jî, tirkî bi tenê 6 rêz li pêş kurdî cî girt. Her wiha Tirkiye zimanê tirkî mîna zimanekî 730 sal in fermî ye dipejirîne, lewra di 13ê gulana 1277an de bi fermaneke Karamanoglu Mehmet Bey, tirkî mîna zimanê fermî yê dewletê tê pejirandin û ev ji aliyê Tirkiyeyê ve bi pîrozbahiyên fermî hatibû pîrozkirin.
Kurdî ket pêşiya farisî:
Li gor rêza lîsteya kovara Le Français Dans Le Mondeyê, farisî jî ku mîna zimanê herî bi bandor ê zimanên îranî tê zanîn, li dû kurdî ma.
Di lîsteya kovarê de 10 zimanên herî bi bandor ên cîhanê ev in: 1) Îngilizî 2) Fransizî 3) Îspanyolî 4) Almanî 5) Japonî 6) Flamanî 7) Erebî
Swêdî 9) Îtalyanî 10) Danîmarkî
Çavkanî: ANF NEWS AGENCY
Amadekar û wergera ji tirkî: mfa / Amîda Kurd
12,05,2008- Fransada diller üzerine yayın yapan ünlü dergi Le Français Dans Le Monde dünyada en zengin ve etkili diller listesini yayınladı .
335. sayısında yayınlanan araştırmaya göre bütün yasaklama ve engellemelere rağmen binlerce dil arasında 31, sırada yer alıyor.
Derginin en zengin ve etkili diller kriterlerini göz önüne aldığımızda ve kürtçeye olan baskıları karşılaştırıdıgımzda bu kriterlerin nekadar agır oldugu görülecektir.
Derginin temel kriterleri şunlardır: 1 o dili konuşan insan sayısı, internetteki sırası, resmi dil odugu ülkesayısı, çeviri sayısı, bu dilde yayınlanmış olan film müzikkitap dergi ve dilbilgisi kitapları ve o dil uzerine yapılan çalışmalar dı
730 yıl resmi olan dil sadece 6 kitapla Kürtçe’yi geride bıraktı
bu 5 kritere göre yapılan araştırma sonucunda dünyada en etkili ve zengin dil ingilizcedir. Batı dilleri mirası ile birlikte ve yazılı sözlü edebi birikintileri ile birlikte yine kurtçe sayılı bir sırada yer alıyor. Kürtçe binlerce dili geride bırakarak aynı zamanda bircok batı dinide geride bıraktı.
Tükçede bu listede yer aldı türkiye cumhuriyetinin kurulduktan sonra türk dil ve tarih kurumu kuruldu, cok geniş bir şekilde eğitim başladı Latin harfler mecburi hale geldi Türkçe zoronlu hale geldi ve devlet olark buyük destek görmesine ragmen sadece altı sıra ile kürtçenin önüne geçerek 25, sırada yer aldı. Aynı şekilde Türkçe 730 yıldır resmi dil olmasına ragmen 13 mayıs 1277 den itiabarem karaban oglu Mehmet bey tarafından resmi dil olarak ilan etmiş ve T.C gunu kutlamaktadır.
Kürtçe farsçanın önüne geçti
Le Français Dans Le Monde dergisinin listesine göre farsçada irani dillerin en etkilis olarak bilinmesine rağmen küerçenin gerisinde kaldı.
Listedeki en etkili ve zengin 10 dil şı şekilde sıralandı 1 ingilizce 2 fransızca 3 ispanyolca 4 almaca 5 japonca 6 flemence 7 arapça 8 İsveççe 9 italyanca 10 danimarkaca
